آزمایشگاه ژنتیک پزشکی دکتر زینلی

استخراج DNA

در بخش استخراج DNA، ماده ژنتیکی حیاتی ( DNA) از خون، پرزهای جنینی (CVS)، مایع آمنیون و بافت ( جنین سقط شده) استخراج می شود. سپس با استفاده از آن در بخش های مختلف آزمایشگاه برای تشخیص بیماری های ژنتیکی مختلف، آزمایشات مختلف مولکولی انجام می گیرد.

DNA

DNA (دئوکسی ریبونوکلئیک اسید) ماده وراثتی در انسان ها و تقریبا تمامی ارگانیسم ها می باشد. اغلب DNA در هسته سلول قرار گرفته است که DNA هسته ای نامیده می شود، اما مقدار کمی DNA هم می تواند در میتوکندری یافت شود که DNA میتوکندریایی نامیده می شود.

اطلاعات در DNA به صورت کدهایی متشکل از چهار باز شیمیایی (شامل آدنین A، گوانین G، سیتوزین C، تیمین T) قرار گرفته اند. ترتیب و توالی این بازها اطلاعات موجود در DNA را می سازند. نوکلئوتیدها در دو رشته بلند قرار می گیرند و رشته ای را می سازند که مارپیچ دوگانه نامیده می شود. بازهای موجود در دو رشته DNA با هم جفت شده اند ( A با T و C با G) تا واحدهایی به نام جفت باز را بسازند. هر باز با یک قند و نیز یک مولکول فسفات اتصال می یابد. یک باز، یک قند و یک فسفات با هم یک نوکلئوتید را می سازند.  

در بخش استخراج DNA با تلفیقی از روش های فیزیکی و شیمیایی، DNA از نمونه ها استخراج می گردد. جهت استخراج DNA ابتدا سلول ها شکسته می شوند تا DNA از سلول خارج شود. سپس با اضافه کردن یک دترژنت اسیدهای غشا حذف می شوند. پروتئین ها به وسیله پروتئاز حذف می شوند. دترژنت ها و نمک های استفاده شده طی مراحل استخراج DNA در نهایت از طریق شست و شو با اتانول حذف می شوند و در نهایت DNA خالص جهت استفاده در آزمایشات مولکولی به دست می آید.

در ادامه راجع به انواع نمونه های مورد استفاده جهت استخراج DNA توضیحاتی ارائه شده است:

خون

بیشترین ماده ای که در این بخش جهت استخراج DNA مورد استفاده قرار می گیرد خون می باشد. روش های استخراج DNA از خون به نوع پرونده و نوع آزمایش مولکولی مورد نیاز آن پرونده بستگی دارد که شامل روش های Boiling، Salting Out و Salting Out Pk می باشد. خونی که در این بخش مورد استفاده قرار می گیرد باید حتما دارای ماده ضد انعقاد EDTA و یا سیترات باشد.

نمونه جنینی

در صورت وجود سابقه مشکلات ژنتیکی و یا کروموزومی در خانواده به خانم های باردار توصیه می شود که نمونه گیری و بررسی جنین انجام شود. جهت استخراج DNA از نمونه های جنینی می توان از پرزهای جنینی ( CVS) و یا مایع آمنیوتیک استفاده کرد.

بهترین زمان نمونه گیری از جنین برای نمونه CVS، 70 روز پس از بارداری، یعنی بین هفته 11 تا 12 بارداری می باشد. روش تخلیص برای این نمونه ها Salting Out Pk می باشد. نمونه های CVS شامل پرزهایی می باشد که در اطراف جفت وجود دارند و دارای ماده ژنتیکی مشابهی با جنین می باشند. پس از انجام نمونه گیری از پرزها، باید با دقت پرزهای جنینی از نمونه های مادری جداسازی شوند و اطمینان حاصل شود نمونه به دست آمده تنها شامل نمونه های پرز جنینی است. 

نمونه گیری از مایع آمنیون از پایان هفته 14 تا هفته 16 بارداری می باشد. مایع آمنیون مایعی است که اطراف جنین را فرا گرفته است و ماده ژنتیکی مشابهی با جنین دارد. روش استخراج DNA از مایع آمنیون نیز Salting Out Pk می باشد.

بافت

در این بخش استخراج DNA از بافت عمدتا از جنین سقط شده می باشد و روش مورد استفاده Salting Out Pk می باشد.

شرایط ارسال نمونه

• نمونه های خون ارسالی باید حتما در ماده ضد انعقاد EDTA و یا سیترات باشند. میزان خون ارسالی نباید کمتر از 5 سی سی باشد. نمونه های ارسالی باید به صورت خنک باقی بمانند، نمونه های ارسالی از راه های دور باید همراه با یخ خشک ارسال شوند.
• میزان نمونه های آمنیون ارسالی باید حتما 20 سی سی و شفاف باشند و زمان زیادی از نمونه گیری نگذشته باشد.
• نمونه های CVS ارسالی باید 2 یا 3 تیوب 5/1 سی سی باشند و تاریخ نمونه گیری مشخص باشد. بهتر است نمونه های ارسالی در سرم فیزیولوژیک باشند و جداسازی نمونه های جنینی از نمونه های مادری قبل از ارسال و یا فریز شدن نمونه انجام گیرد.
• نمونه های جنین سقط شده ارسالی نیز باید حتما در سرم فیزیولوژیک ارسال شوند. ارسال نمونه در سایر مواد ضدانعقاد موجب اختلال در انجام آزمایشات مولکولی می شود.

 نمونه های خون 

نمونه های مایع آمنیون